SÖZLÜK ÇALIŞMALARIM

Akademik hayatım boyunca hazırladığım ilk sözlük, Adana Vakıflar Bölge Müdürlüğünün yayımlamış olduğu Dünden Bugüne Vakıflar adlı kitap için hazırladığım "Vakıf Terimleri Sözlüğü"dür (Adana: 1987). Bu sözlük, aslında merhum Ali Himmet Berki'nin Vakfa dair yazılan eserlerle Vakfiye ve benzeri vesikalarda geçen Istılah ve Tabirler (Ankara, 1966) adlı kitabında yer alan, günümüzde de geçerli terimlerin açıklamalarının sadeleştirilmesi ile günümüz vakıflarında, vakıflarla ilgili yasa, yönetmelik, tüzük vb. mevzuatta geçen güncel terimlerin derlenmesinden oluşmaktadır.

Sözlükçülükte ilk denemem olan bu çalışma bende sözlük hazırlamaya karşı büyük bir ilginin ortaya çıkmasını sağladı. Çoğunluğu çalışma grubu ile birlikte hazırlanmasına katkıda bulunduğum sözlükler şunlardır:

• TDK TÜRKÇE SÖZLÜK, 11. Baskı, Ankara, 2011 Türk Dil Kurumunun on birinci baskısına ulaşan Türkçe Sözlük adlı bu eseri yetmiş beş yıllık bir geleneğin ürünü olarak dilimizin en yetkin sözlüğüdür. Sözlük; söz, terim, deyim ve anlamdan oluşan 122.423 söz varlığına sahiptir. Sözlükte 77.005 madde başı ve 15.287 madde içi olmak üzere toplam 92.292 söz bulunmaktadır. Türk edebiyatından seçilmiş 34.664 örnek cümleyle sözcüklerin tanıtlandığı bu sözlüğün toplam metni ise 1.454.903’e erişmektedir. Türkçe Sözlük'ün bu baskısında Türk Dil Kurumunun Türkçe Sözlük Veri Tabanı'na anlam ve örnek eklenmesi için yazar ve şairlerin eserlerinin bilgisayar ortamına aktarılmasıyla oluşturulan derlemden (corpus) ilk defa yararlanılmıştır. Eserin giriş bölümünde sözlükçülük kavramları ve terimlerine, ilk sözlüklerden günümüze kadar olan sözlüklere, Türklerdeki sözlükçülük faaliyetlerine ve Türkçe Sözlük’ün önceki baskılarına değinilmiş ve sözlüğün kullanımına, sözlükteki madde düzenine, sözlükte kullanılan kısaltma ve işaretlere dair açıklamalar yapılmış ve çeviri yazı alfabesi eklenmiştir. Eserin sonunda ise Türkçe, Yazışmalar, Çevrimler, Ülkeler gibi başlıklardan meydana gelen Ek Bilgiler bölümü bulunmaktadır.

Türkçe Sözlük'ün on birinci baskısı başkanlığını yaptığım ve Prof. Dr. Recep Toparlı, Prof. Dr. Mustafa Argunşah, Prof. Dr. Nurettin Demir, Prof. Dr. Nevzat Gözaydın, Prof. Dr. A. Melek Özyetgin, Prof. Dr. Hamza Zülfikar, Uzm. Belgin Tezcan Aksu, Uzm. Abdullah Durkun, Uzm. Beyza Gültekin, Uzm. Burçak Okkalı, Uzm. Âdem Terzi, Başspiker Şener Mete (TRT), redaktörler Ömer Kaya ve Safa Tekeli'nin (AA) üye olarak bulunduğu Güncel Türkçe Sözlük ve Çalışma Grubu tarafından hazırlanmıştır.

2011 yılında yayımlanan sözlüğün 2019 yılında tıpkıbasımı yapılmıştır. 11. Baskı Türkçe Sözlük'ün Sunuşunu okumak için tıklayınız: (opens new window)

• TDK TÜRKÇE SÖZLÜK, 10. Baskı, Ankara, 2005, 2008 İlk baskısı 1945 yılında yayımlanan Türkçe Sözlük'ün geliştirilmiş, genişletilmiş ve zenginleştirilmiş onuncu baskısı... Dilde yaşanan gelişmelerin yansıtıldığı onuncu baskı Türkçe Sözlük'te söz, terim, deyim, ek ve anlamdan oluşan 104.481 söz varlığı; madde başı ve madde içi toplam 77.407 söz; 3.700 yeni söz, 6.400 yeni anlam; Türk edebiyatından seçilmiş 29.040 örnek cümle; 1.236.484 sözden oluşan sözlük metni bulunmaktadır.

Onuncu baskı Türkçe Sözlük, başkanlığını yaptığım ve Prof. Dr. Recep Toparlı, Prof. Dr. Nevzat Gözaydın, Prof. Dr. Hamza Zülfikar, Prof. Dr. Mustafa Argunşah, Doç. Dr. Nurettin Demir, Uzm. Belgin Tezcan Aksu, Uzm. Beyza Gültekin'in üye olarak bulunduğu Güncel Türkçe Sözlük ve Çalışma Grubu tarafından hazırlanmıştır. Sözlüğün 2008 yılında tıpkıbasımı yapılmıştır.

• ŞOR SÖZLÜĞÜ N. N. Kurpeşko-Tannagaşeva ve Şükrü Halûk Akalın, Türkoloji Araştırmaları Yayınları, Adana, 1995

Güneybatı Sibirya'daki Türk soylu halklardan biri olan Şorların söz varlığını kapsayan sözlükte 3.918 madde başı bulunmaktadır. Sözlüğün sonunda Şor ağızlarının kısa bir dil bilgisi de yer almaktadır. Sözlüğün tam metnini bilgisayarınıza indirmek için tıklayınız: (opens new window)

• TELEÜT AĞZI SÖZLÜĞÜ L. T. Ryumina-Sırkaşeva, N. A. Kuçigaşeva, Çev. Ş. H. Akalın, C. Turgunbayer, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2000

Teleütler, Batı Sibirya’da Rusya Federasyonu’nun Kemerovo ilindeki Belovo ilçesinde Büyük Baçat ve Küçük Baçat ırmaklarının havzasındaki köylerde yaşamaktadırlar. Nüfusu 2000 civarında olan Teleütler Altayca’nın bir ağzını konuşmaktadırlar. Teleüt Ağzı Sözlüğü adlı bu eser, Lyudmila Timofeyevna Ryumina-Sırkaşeva ve Nadejda Aleksandrovna Kuçigaşeva tarafından 1995’te yayımlanan sözlüğün Ş. H. Akalın, C. Turgunbayer tarafından yapılan çevirisidir.Sözlükte madde başı olarak 3.998 sözcük bulunmaktadır. Madde içerisindekilerle birlikte sözlükteki söz varlığı 4.500 civarındadır. Sözlüğün hazırlayıcılarının gönderdikleri bilgiler sayesinde Rusya'da yapılan baskısındaki yanlışlar düzeltilmiş, birtakım eksiklikler giderilmiştir. Bu yönüyle eserin çevirisi özgün baskısından daha güvenilirdir.

• OKUL SÖZLÜĞÜ

Prof. Dr. Şükrü Halûk Akalın, Prof. Dr. Recep Toparlı, Uzm. Belgin Tezcan Aksu, Resimleyen Uzm. Ejder Çelik, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2008 Lise ve dengi okullar için hazırladığımız sözlük, müfredattaki bütün derslerin kitaplarındaki söz varlığını içerecek niteliktedir. Madde başı 24.793 söz ve 16.782 örnek cümle bulunan sözlüğün 2011 yılında tıpkıbasımı da yapılmıştır.

• İLKÖĞRETİM OKULLARI İÇİN TÜRKÇE SÖZLÜK Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara, 2005

Başkanlığını yaptığım ve Prof. Dr. Recep Toparlı, Prof. Dr. Mustafa Argunşah, Yrd. Doç. Dr. Erhan Aydın, Ali Tan, Galip Güner ve Süleyman Aydın'dan oluşan kurul tarafından hazırlanan sözlükte 11.630 madde bulunmaktadır. Sözlük TDK tarafından birkaç kez tıpkıbasım olarak yayımlanmıştır.

• YAYINCILIK VE MEDYA SÖZLÜĞÜ TRT Genel Müdürlüğü, Ankara, 2015

Ortak bir çalışmanın ürünü olan Yayıncılık ve Medya Sözlüğü, Türkiye Radyo Televizyon Kurumunun ilgili birimlerinde kullanılan terimlerin sözlüğüdür. Başkanlığını yaptığım ve Redaksiyon Kurulunda Muzaffer Evci, Devrim Ünlü ve Savaş Ferhat'ın bulunduğu, hazırlanmasına pek çok TRT çalışanının katıldığı sözlük TRT'nin elli yıllık birikimini yansıtan binlerce terim ve kavramı kapsamaktadır. Kameradan kurguya yapım süreçleri, analog ve sayısal yayıncılık, yeni medya vb. alanlarda teknik terimler, TRT meslek dili söz varlığı bu çalışmayla kayıt altına alınmış olmaktadır.

• EKONOMETRİ TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2019

Türk dili ve sözlük bilimi uzmanı üye olarak katıldığım, tamamı üniversitelerimizin Ekonometri Bölümleri akademisyenlerinden oluşan bir kurul tarafından hazırlanmıştır.

• İKTİSAT TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2011

İktisat Terimleri Sözlüğü, en son yayımlanan iktisat alanındaki temel ders kitaplarının dizinleri, yeni makaleler ve tez çalışmaları taranarak oluşturulmuştur. İktisat alanında kullanılan terimlerin yanı sıra işletme, muhasebe, maliye, ekonometri terimlerini de içeren kapsamlı içeriğiyle okuyucunun bilgisine sunulmuştur. Türk Dil Kurumu’nun Türkiye Türkçesi Sözlükleri Projesi: Terim Sözlükleri Dizisi’nin altıncı kitabı olan bu sözlükte, madde başlarında Türkçe kökenli terimlerin yer alması konusunda özen gösterilmiş, ancak dilimize yerleşmiş ve benimsenmiş yabancı terimleri değiştirme yoluna gidilmemiştir. Eserin son kısmı ise İngilizce-Türkçe dizine ayrılmıştır.

Türk dili ve ve sözlük bilim uzmanı üye olarak katıldığım, tamamı üniversitelerimizin İktisat Bölümleri akademisyenlerinden oluşan bir kurul tarafından hazırlanmıştır.

• GÜNCEL TÜRKÇE SÖZLÜK VE YAZIM KILAVUZU YOĞUN DİSKİ

• İLKÖĞRETİM OKULLARI İÇİN TÜRKÇE SÖZLÜK VE YAZIM KILAVUZU YOĞUN DİSKİ Baskı sözlüklerin bilgisayarlarda kullanılmak üzere hazırlanmış yoğun disk (CD) sürümleridir.

• TÜRKÇEDE BATI KÖKENLİ KELİMELER SÖZLÜĞÜ Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2015.

Sözlük, Türk kültür ve edebiyat tarihinde Tanzimat’tan sonra gelişen Türk edebiyatının doksan beş yazarının dört yüz otuz dokuz eserinin fişlenmesiyle oluşturulmuştur. Edebî eserlerimizde kullanılan sözlerin anlamları ve örnekleriyle birlikte verildiği bu kitap, üzerinde çalışanların tespit edebildiği Batı kökenli 6.634 sözü ve bunların yer aldığı 39.615 örnek cümleyi içermektedir. Başkanlığını yaptığım ve Prof. Dr. Gürer Gülsevin, Prof. Dr. Recep Toparlı, Prof. Dr. Mustafa Öner, Prof. Dr. Erdoğan Boz, Prof. Dr. Hatice Şirin, Doç. Dr. Özkan Öztekten, Yrd. Doç. Dr. Özgür Ay, Yrd. Doç. Dr. Mehmet Yasin Kaya'dan oluşan bir kurul tarafından hazırlanan sözlüğün birinci baskısı 2015 yılında, ikinci baskısı ise 2019 yılında yayımlanmıştır.

• EREN TÜRK DİLİNİN ETİMOLOJİK SÖZLÜĞÜ hakkında bilgiye buradan erişebilirsiniz: (opens new window)

• TÜRK ATASÖZLERİ SÖZLÜĞÜ hakkında bilgiye buradan erişebilirsiniz: (opens new window)

Ana sayfaya dönmek için tıklayınız: (opens new window)